شهرستان چایپاره(چایپارا) یکی از  شهرستانهای شمالی استان آذربایجان غربی می‌باشد، و با مساحتی حدود ۹۴۰ کیلومتر مربع در شمال  شهرستان خوی  می‌باشد، شهرستان چایپاره(چایپارا) از سمت شمال و شمال غربی با شهرستانهای پلدشت و شوط و از سمت غرب با شهرستان چالدران هم مرز است.

دليكلی  داش یکی از  آثار تاريخي و  جاذبه های گردشگری شهرستان چايپاره می باشد و در دامنه  كوهي  در روستاي  چيرکندی در  جنوب شهر قره ضياءالدين  قرار دارد.این اثر باستانی که از آن با عنوان گوردخمه چیر نیز یاد می شود، سنگ بسیار بزرگی است که در دل آن  دخمه ای دارای دو اتاق ،به طرز ماهرانه ای کنده کاری شده است.این دو اتاق بوسیله ی یک در کوچک از هم جدا شده اند که به سختی می توان از این در وارد شد و به اتاق عقبی راه یافت.گستره این دخمه حدود 10 متر مربع می باشد که اتاق عقبی کمی بزرگتر از اتاق جلویی است  . تنها راه  ورود  به  اين  دخمه  كه  در ارتفاع حدود  هشت  متري  ازسطح  زمين  قرار دارد،  نردباني است  كه  اهالي  روستاي  چير براي  راه يابي  مسافران و بازديد از داخل  آن  درست  كرده اند.

 پس از طی سه ساعت راه به قلعه چورس رسیدیم.این قلعه به نخجوان نزدیک است.دو هزار سرباز و12 نفر سر کرده در اینقلعه نگهبان گذاشته اند.قلعه د ربالای تپه ای واقع شده که قلعه ایمخمس شکل استو از بناهای اوزون حسن می باشد. ازحمله مراد خان رابع این قلعه خسارت های فراوان دیده ودیوار های آن رخنه دار شده است و در درون قلعه غیر از جامع حسن پاشا عمارت دیگری نیز وجود دارد.لیکن در خارج قلعه قریب هزار خانه نوبنیاد وپانزده باب مسجد و چندین خان و دکان و کاروانسرا هست.1

از اثار باستانی منطقه حمامی قدیمی است که  در اسناد و مدارک مربوط به سازمان میراث فرهنگی «حمام خان بیگ» و در اصطلاح محلی«کهنه حامام» نامیده می شود و در ساحل رود آغچای درمیان زمین های زراعی محله بیگجوان قرار دارد.اين حمام در دوره قاجاريه ساخته شده و مخصوص خوانين بود و مردم عادي تنها در بعضي از روزهاي سال حق استفاده از آن را داشتند.

هیئت باستانشناسی آلمانی  طی کاوش های باستانی از1969-1978  درناحیه بسطام و اطرافش چهار دژ اورارتویی ،یکی در بسطام و سه تای دیگر در قلعه اوغلو ،اوزوب تپه و آشاقی قوریل (هریک در چند کیلومتری بسطام )و یک کتیبه ی آسیب دیده ی اورارتویی و مقادیر قابل توجهی ظروف سفالی و فلزی کشف کردند.

 یکی دیگر از آثار باستانی چورس سنگ آسیاب بزرگی است که در نزدیکی «قیرمیزی مسجد »قرار گرفته و بیشتر آن در زیر خاک مدفون است.این سنگ آسیاب بسیار شبیه به سنگ آسیاب موجود در آسیاب کلیسای طاطاووس(قره کلیسا) چالدران  می باشد. از این سنگ آسیاب حدودا سه عدد وجود دارد که به طرز عجیبی در سه مکان مختلف چورس قرار گرفته اند

یکی از چشمه های طبیعی چایپاره ،چشمه های آب معدنی شورسو می باشد که بالاتر از روستای شوریک و در نزدیکی روستای قورول قرار دارد.آب این چشمه ها از نوع آبهای آهکی گازدار می باشند و به دلیل شور بودن غیر قابل شرب می باشد.آب این چشمه ها پس از خارج شدن به رود آغچای وارد می شود و رسوبات آهکی آن در کنار جاده مناظر بسیار زیبایی را بوجود می آورد.

تکیه حضرت ابو‌الفضل که در دل یک کوه میان روستاهای حمزیان و کورابولاق قرار گرفته در میان مردم به « حضرت ابوالفضل اوجاغی» معروف است. طبيعت اطراف تكيه بسيار زيبا و سر سبز مي باشد واين ويژگي جاذب خيل مردمي است كه  هم جهت گردش در طبيعت اطراف تكيه و هم زيارت سنگ تقدس يافته به آنجا مي روند.

اين يخچال كه در فاصله پانصد متري روستاي چورس ، غرب قلعه کوچک و شمال شرقی «قیرمیزی مسجد» واقع است و جهت آن شمالي ـ جنوبي است، در زير خاک قرار دارد .

يكي ديگر از آثاري كه نشان دهنده قدمت تاريخي چورس مي باشد، نشان خاج(صليب) حك شده بر روي يك سنگ است كه متاسفانه مورد حفاري هايي  از سوي افراد ناشناس قرار گرفته است موجب تخريب آن شده اند.

تا قبل از احداث جاده ترانزیتی ایران اروپا در 3 کیلومتری قره ضیاءالدین، مهمترین راه  ارتباطی منطقه جاده قدیمی خوی-ماکو(جاده حمزیان) بوده و در طول خود از خوی تا ماکو  دارای 4 دهنه پل بوده که مهمترین آنها پل  کسیان یا در اصطلاح محلی ((دوقوز گوز)) به معنای نه دهنه  در کنار روستای کسیان می باشد. دلیل این نامگذاری وجود نه دهنه در بدنه این پل می باشد.

 این قلعه که نام تاریخی آن روسای اوروتور"Rusai.URU.TUR" یا روسای پاتاری "Rusaipatari" می باشد با مختصات جغرافیایی 38 درجه و 53 دقیقه عرض شمالی از خط استواو44 درجه و57 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ درارتفاع 1300 متری از سطح دریا قرار دارد.

 از جمله بناهای تاریخی مذهبی چورس مسجد عالی بنا یا قیرمیزی مسجد(مسجد سرخ) است که در عهد صفویه توسط مرتضی قلی خان دنبلی -حاکم چورس در آن زمان- ساخته شده است که در قسمت شرقی ورودی چورس بنا شده است.